भारतीय प्रशासनिक सेवा
 | यो लेख हिन्दीबाट गरिएको अपुरो अनुवाद हो। यो लेख कम्प्युटरद्वारा निर्मित वा दोहोरो दक्षता बिना कुनै अनुवादकद्वारा बनाइएको हुनसक्छ। |
| सेवा अवलोकन | |
| चित्र:IAS (Central Association) logo.jpeg आदर्श वाक्य: योगः कर्मसु कौशलम् (संस्कृत) "योगको अर्थ कार्यमा उत्कृष्टता" | |
| स्थापना | १८५८ आइएएस २६ जनवरी १९५० |
|---|---|
| राष्ट्र |  भारत |
| कर्मचारी कलेज | लाल बहादुर शास्त्री राष्ट्रिय प्रशासनिक एकेडेमी, मसुरी, उत्तराखण्ड |
| संवर्ग नियन्त्रण प्राधिकरण | कार्मिक र प्रशिक्षण विभाग, कार्मिक, सार्वजनिक गुनासो र निवृतिभरण मन्त्रालय |
| जिम्मेवार मन्त्री | नरेन्द्र मोदी, भारतको प्रधानमन्त्री र कार्मिक, सार्वजनिक गुनासो र निवृतिभरण मन्त्री |
| कानूनी व्यक्तित्व | सरकारी; लोक सेवा |
| कर्तव्य |
|
| संवर्ग बल | ४,९२६ सदस्यहरू (३,५११ अधिकारीहरूलाई सङ्घ लोक सेवा आयोग (नेपाल)द्वारा सोझै पद बहाली गर्ने गरिन्छ र १,४१५ राज्य लोक सेवा आयोग (नेपाल)द्वारा पदोन्नति गरिन्छ)[१][२] |
| छनौट | लोक सेवा आयोग (नेपाल) परीक्षा |
| सङ्घ | आइएएस (केन्द्रीय) सङ्घ |
| निजामती सेवाका प्रमुख | |
| भारतको मन्त्रिमण्डल सचिव | राजीव गौबा, आइएएस |
_logo.jpeg){kind=link}
भारतीय प्रशासनिक सेवा अखिल भारतीय सेवाहरू मध्ये एक हो। यसका अधिकारी अखिल भारतीय प्रशासनिक सेवाका अधिकारी हुन्। भारतीय प्रशासनिक सेवा (तथा भारतीय पुलिस सेवा)मा सोझै नियुक्ति सङ्घ लोक सेवा आयोग (नेपाल)द्वारा आयोजित निजामती सेवा परीक्षाको माध्यमबाट गरिन्छ तथा उनीहरूको बाडफाड भारत सरकारद्वारा राज्यहरूलाई गरिन्छ।
यी अधिकारिहरूको सेवा सम्बन्धी नियमावली भारत सरकारद्वारा बनाइएको छ जसमा समय-समयमा संशोधन राज्य सरकारहरू का कार्मिक विभागबाट अनापत्ति लिए पछि गरिन्छ।
राज्य सरकार का कार्मिक विभागद्वारा उक्त नियमावली का अनुसार सेवा सम्बन्धी मामलाहरूको क्रियान्वयन गरिन्छ। पदोन्नति, अनुशासनिक कारवाही इत्यादि का सम्बन्धमा भारत सरकारद्वारा नैं दिशानिर्देश तयार गरिन्छ। यी मामलाहरूमा कार्मिक विभागद्वारा भारत सरकारलाई आख्या/रिपोर्ट पठाइन्छ। जसमा भारत सरकार विचार गरेर राज्य सरकार (कार्मिक विभाग)लाई मामलाहरूमा कारवाही गर्ने आदेश दिन्छ। तत्पश्चात् कार्मिक विभागद्वारा भारत सरकार का आदेशहरूलाई जारी गरेर कारवाही गरिन्छ।
इतिहास
[सम्पादन गर्नुहोस्]ब्रिटिश कालमा भारतीय प्रशसनिक सेवाहरू , इंडियन निजामती सर्विस या संक्षिप्ति आई.सी.एस नाम भनिन्थ्यो थिइन्। यो ब्रिटिश भारत सरकारद्वारा दिईएको अभिजात वर्गीय नागरिक सेवाहरू यो, जुन अब बदलेर अल्पकालिक नागरिक सेवाहरू का रूपमा उपस्थित छन्, हुनत वर्तमानमा यिनीहरूको रूप एकदम भिन्न छ।
कोलोनियल निजामती सेवा
[सम्पादन गर्नुहोस्]ईस्ट इन्डिया कम्पनी का कालमा, यी सेवाहरूका प्रार्थी, एच.ई.आई.सी.एस (सम्मानित ईस्ट इन्डिया कम्पनी नागर सेवक) कहलाउँथे।
भारतमा यस ब्रिटिश स्थापना कालमा नागर सेवकहरू (सिविल सर्भेन्ट्स) का दुई समूह हुन्थे:
- उच्च पदस्थ: जुन कम्पनी सहित कन्भेनेन्ट्समा आए, तिनलाई कन्भेनेन्टेड सेवक भन्थे।
- 'अनकन्भेनेन्ट: जुन कुनै यस्तो अनुबंधमा बंधे थिएनन्। यो समूह प्रायः अपेक्षाकृत निम्नस्तरमा तैनात हुन्थ्यो।
यो अनुबंधित भएका कारण उत्पन्न हुने वाला भेदभाव, इम्पीरियल निजामती सर्विस अफ इन्डिया का गठन, जुन लोक सेवा आयोग (नेपाल) (पब्लिक सर्विस कमीशन)1886–८७को सिफारिशबाट गठित भएको थियो; पछि समाप्त भयो। हां कन्भेनेन्टेड शब्द लामो अवधिसम्म सेवा संलग्न पदको लागि प्रयोग छता रहा।
इम्पीरियल निजामती सर्विस नामलाई सिविल सर्विस अफ इण्डियावमा बदल दिइएको। किन्तु इंडियन निजामती सर्विस पद बनिरह्यो।
भारतीय आएको सी एस अधिकारी
[सम्पादन गर्नुहोस्]| नाम | परीक्षा वर्ष | नियुक्ति वर्ष |
|---|---|---|
| सत्हरूद्र टैगोर | १८६३ | १८६४ |
| रोमेश दत्त | १८६९ | १८७१ |
| बिहारी लाल गुप्ता | १८६९ | १८७१ |
| सुरेंद्रनथ बैनर्जी (त्यस पछि अयोग्य घोषित) | १८६९ | १८७१ |
| श्रीपाद बाजी ठाकुर | १८६९ | १८७१ |
| आनन्दराम बरुआ | १८७० | १८७२ |
| कृष्ण गोविंद गुप्ता (त्यस पछि सर) | १९७१ | १८७३ |
| बृजेंद्रनाथ डे | १८७३ | १८७५ |
| ज्ञानेंद्रनाथ गुप्ता | १८९० | १८९२ |
| सतीश चंद्र मुखर्जी | १८९० | १८९२ |
| अकबर हैदरी (वरिष्ठ) (त्यस पछि सर) | ||
| राजकुमार बैनर्जी (त्यस पछि सर) | ||
| किरण चंद्र डे | ||
| शरत कुमार घोष (त्यस पछि सर) | १९०० | १९०२ |
| गुरूसहाय दत्त (ranked ७th in Part I and १st in Part II) | १९०३ | १९०५ |
| एम एस अकबर हैदरी (कनिष्ठ) (त्यस पछि सर) | १९१७ | १९१९ |
| रामचंद टेकचंद शिवदासानी | १९१९ | १९२१ |
| सुकुमार सेन | १९१९ | १९२१ |
| सत्हरूद्रनाथ राय | ||
| सुभाष चंद्र बोस (resigned १९२१) (ranked ४th) | १९२० | १९२१ |
| गिरिजा शंकर बाजपेयी (त्यस पछि सर) | ||
| ज्वाला प्रशाद श्रीवास्तव (त्यस पछि सर) | ||
| बद्रुद्दीन तैयबजी) | ||
| सुशील कुमार डे | ||
| सैबल गुप्ता | ||
| अशोक मित्रा | ||
| निर्मल कुमार मुखर्जी | १९४१ | १९४३ |
| कुमुद कांत राय | ||
| देबेश दास |
समकालीन निजामती सेवा
[सम्पादन गर्नुहोस्]अखिल भारतीय सेवाहरू
- भारतीय प्रशासनिक सेवा (IAS)
- भारतीय प्रहरी सेवा (IPS)
- भारतीय वन सेवा (IFS)
केन्द्रीय निजामती सेवाहरू - समूह "ए"
- भारतीय विदेश सेवा (IFS)
- भारतीय राजस्व सेवा (IRS) - Income Tax
- भारतीय राजस्व सेवा (IRS) - Customs & Central Excise
- केन्द्रीय औद्योगिक सुरक्षा बल (CISF)
- भारतीय औडिट्स एवं अकाउंट्स सेवा (IA&AS)
- भारतीय रक्षा लेखा सेवा (IDAS)
- भारतीय रक्षा संपदा सेवा (IDES)
- भारतीयआर्थिक सेवा(IES)
- भारतीय आयुध निर्माणी सेवाहरू (IOFS)
- भारतीय डाक एवं तार लेखा एवं वित्त सेवा (IP&TAFS)
- भारतीय रेलवे लेखा सेवा (IRAS)
- भारतीय रेलवे ट्राफिक सेवा (IRTS)
- भारतीय सूचना सेवा (IIS)
- भारतीय रेलवे कार्मिक सेवा (IRPS)
- रेलवे सुरक्षा बल (RPF)
केन्द्रीय निजामती सेवाहरू - समूह "बी"
राज्य सेवाहरू
सन्दर्भ
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ "CADRE STRENGTH OF INDIAN ADMINISTRATIVE SERVICE (AS ON 01.01.2017)", Department of Personnel and Training, Government of India, १ जनवरी २०१७, मूलबाट १७ मे २०१७-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २१ जनवरी २०१८। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण १७ मे २०१७ मिति
- ↑ उद्दरण त्रुटी: अवैध
<ref>चिनो;:3नामको सन्दर्भका लागि कुनै पाठ प्रदान गरिएको छैन
बाहिरी कडिहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- UPSC आधिकारिक वेबसाइट
- ICS तयारी सहायता वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २००९-०६-२९ मिति
- ICS तयारी ब्लग वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २००९-०१-०७ मिति
- सिविल सेवा परीक्षा - ग्ल्यामर सहित सेवाको अवसर वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०११-०३-०५ मिति (वेबदुनिया)
- भारतीय प्रशासनिक सेवा परीक्षा का बारेमा जान्नुहोस (जोश१८)
- भारतीय प्रशासनिक सेवाको आधिकारिक वेबसाइट वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २००८-१२-१७ मिति
- प्रशासनिक सेवा का बारेमा जानकारीमूलक वेबसाइट
- Abolish IAS, says Infosys' Murthy
